Het leed dat digitale methode heet……
Deze week kwam een artikel van de Onderwijsraad in de media, waarin het inzetten van oefensoftware een gevaar kan zijn voor de kansengelijkheid. Minder goed lerende kinderen worden minder uitgedaagd, waardoor er een risico is dat deze kinderen op een te laag niveau blijven hangen en zo minder leren. De software bepaalt het leerniveau van de leerlingen, hoge verwachtingen zijn bij een grote groep leerlingen niet van toepassing. Ik wil nog wel verder gaan. Het inzetten van digitale methodes als lesstof voor instructiemateriaal zorgt ervoor dat leerlingen minder tot leren komen.
In mijn werk als onderwijsadviseur doe ik gemiddeld 1 dag per week klassenbezoeken met als doel om via feedbackgesprekken de leerkrachten meer te laten nadenken over hun onderwijs. In de praktijk blijkt, dat er steeds meer scholen over gaan op digitale methoden (onafhankelijk of van een uitgever) die de functie overnemen van de leerkracht. Leerkrachten hoeven niet meer na te denken, want de digitale methodiek neemt de leerlingen mee door de lesstof. Dit is duidelijk zichtbaar in de lessen die ik bezoek. Iets, wat ik een zorgelijke zaak vind……
Het start al met het doel van de les. Deze is in de meeste digitale methoden niet concreet en meetbaar omschreven. Veel methoden omschrijven een doel als activiteitgericht (we gaan…., we oefenen…) en niet doelgericht. Er wordt niet stilgestaan bij het betekenisvol maken van het doel. Het doel wordt niet geduid of vertaald in wat er van de leerlingen verwacht wordt. Het eigenaarschap ligt op het digibord en wordt niet overgenomen door de leerlingen. Er wordt direct overgegaan op de vaardigheid / strategie, zonder stil te staan bij het concept (wat gaan we nou eigenlijk leren).
De voorkennis die wordt geactiveerd, ja gelukkig wel geactiveerd dan allen opgehaald, heeft heel vaak weinig relatie met het doel dat niet concreet is omschreven. Wat moeten de leerlingen al beheersen om überhaupt met dit doel aan de slag te kunnen gaan? Wat is essentieel om aan deze les te beginnen? Wat moet er ingeoefend worden vanuit het lange termijngeheugen om de les tot een effectieve les te kunnen maken. In deze methoden is daar wat mij betreft totaal niet over nagedacht.
De opbouw in instructie is tenenkrommend. In plaats van een leeg bord dat door de leerkracht stapsgewijs wordt gevuld met relevante informatie in de context, staat er veel informatie in een format van de methode waardoor de leerlingen alleen maar afgeleid worden. Betere leerlingen kijken wat er allemaal aan gaat komen, zwakkere leerlingen schrikken van wat er verwacht wordt van ze. De aandacht is niet voor de strategie die onderwezen wordt. Leerkrachten leggen uit wat de leerlingen moeten gaan doen, er wordt niet onderwezen op strategie. Het gevaar is dat de leerlingen tijdens de les best kunnen doen wat er van ze gevraagd wordt (vinkje), maar niet dat ze het zo leren dat het in andere contexten toegepast kan worden.
De les is enorm leerkracht gestuurd. In deze lessen zie ik zelden coöperatieve of activerende werkvormen. Het gaat niet om het proces van het leren van de leerlingen, maar om het afvinken van het aanbieden van de lesstof. De leerkracht en/of de methode staat centraal, niet het leren van de leerlingen.
Er is geen beredeneerde opbouw van leerkracht gestuurd leren (modelen!!) naar leerling gestuurd leren (ik kan het toepassen in verschillende situatie en uitleggen),
Reflecteren op het doel en het proces, wat hebben we geleerd en hoe hebben we dat geleerd, is totaal niet aan de orde.
In de trajecten die ik begeleid op scholen, probeer ik dmv van deze voorbeelden de leerkrachten te bewegen om vooral zelf na te denken over de opbouw van de les, deze zelf te ontwerpen en de digitale middelen te gebruiken voor de verwerking van de lesstof. En dan zij we weer terug bij het artikel van de onderwijsraad.
Gelukkig zijn er veel uitzonderingen op het boven gestelde. Leerkrachten die hun lessen ontwerpen op basis van een concreet doel. Leerkrachten, die echt inzien dat ze er toe doen!!!!